Στον Γιώργη Μυλωνά
Μια διαφορετική διάσταση στην ελληνική κρίση, με τον τρόπο που την
αντιμετωπίζουν οικογένεια και Εκκλησία, δίνει σε συνέντευξή του στην
«Κιβωτό της Οθροδοξίας» ο πατέρας
Φιλόθεος Φάρος. Ο
85χρονος κληρικός αποτιμά τη σχέση της πλειονότητας των πιστών με την
Εκκλησία με βάση τη συμπεριφορά τους στο ενοριακό συσσίτιο, μια σχέση
την οποία, όπως υποστηρίζει, ενισχύουν πολλοί κληρικοί, χωρίς να ασκούν
ποιμαντική διακονία. «Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμία τέτοια
διάσταση στο έργο της Εκκλησίας και το χειρότερο είναι ότι η Εκκλησία
μας δεν έχει και καμία ποιμαντική διάθεση. Αυτή τη στιγμή τι κάνει η
Εκκλησία; Η ποιμαντική της είναι η δημιουργία επαιτών».
Ο τόπος βιώνει συνθήκες πρωτόγνωρης φτώχειας. Πώς μπορεί η Εκκλησία να μείνει αμέτοχη;
Τι λέει ο Χριστός; «Μη μεριμνήσετε λέγοντες τι φάγωμεν, τι πίωμεν ή
τι περιβαλλώμεθα. Ταύτα πάντα τα έθνη επιζητεί∙ ζητείτε πρώτον την
βασιλεία του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού και ταύτα πάντα
προστεθήσεται υμίν». Όταν εκπαιδεύεις κάποιον ως επαίτη, του υπονομεύεις
την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση. Και δεν βλέπει τους τεράστιους
θησαυρούς και τις δυνατότητες που κρύβει μέσα του… Ούτε τους
υποπτεύεται! Έργο της Εκκλησίας είναι να παίρνει τον άνθρωπο απ’ το
χέρι, να στέκεται πλάι του, να τον βοηθά να αναπτυχθεί και να
αξιοποιήσει τις δυνατότητές του. Στα ενοριακά συσσίτια, ένα μεγάλο
ποσοστό των πιστών δεν πηγαίνει όταν δεν προσφέρουν κρέας.
Μιλάτε, επομένως, για λαθεμένο προσανατολισμό της Εκκλησίας μας.
Η δουλειά του συνεχιστή του Ιησού Χριστού είναι η ενσάρκωση: να
μαθαίνεις, να παρατηρείς τον άνθρωπο, να βλέπεις τις πραγματικές του
ανάγκες. Δεν είναι η ανώνυμη και απρόσωπη λατρεία, που κανείς δεν ξέρει
κανέναν και κανείς δεν νοιάζεται για κανέναν. Η Εκκλησία που περιγράφει ο
Λουκάς λέει: «Είχανε την ψυχή και την καρδίαν μία και προσπαθούσανε να
έχουν αλλήλων τα βάρη», να βαστάζουν αλλήλων τα βάρη, να συμμετέχει ο
καθένας στη ζωή του άλλου, όχι μόνο στις χαρές, αλλά και στα προβλήματα
και τις λύπες, και να μοιράζονται ό,τι έχουν κι ό,τι είναι… Και την
αμαρτία τους.
Πού εντοπίζετε το πρόβλημα στην ποιμαντική;
Ένα βασικό έλλειμμα είναι η εκκλησιαστική εκπαίδευση. Αναρωτιέμαι
ποιος εκπαιδεύει τους παπάδες και για ποιο πράγμα. Για να κάνουν
ευχέλαια και να χτίζουνε ναούς; Μήπως για να κάνουν οι σπουδαιότεροι από
αυτούς παρουσιάσεις σε θεολογικά συνέδρια; Μα εκεί λένε πράγματα που
δεν αφορούν κανέναν, δεν έχουν σχέση με τη ζωή, παρά μόνο με τους
ίδιους! Θεωρούν έτσι ότι κερδίζουν μιαν αναγνώριση ή την αναρρίχηση στη
διοίκηση της Εκκλησίας. Οι παπάδες μας δεν ξέρουν να λένε καλημέρα, δεν
το μάθανε ποτέ, πουθενά, παρά μόνο για τις δύο φύσεις, πράγματα
αποκομμένα από την εμπειρία. Δεν αρνούμαι τις δύο φύσεις του Χριστού,
αλλά σε ποιον, αλήθεια, σήμερα «λέει» κάτι αυτό το πράγμα; Ο Θεός έγινε
άνθρωπος, περιεβλήθη την ανθρώπινη φύση, για να μπορέσει να τον σώσει.
Δεν μπορείς δηλαδή να σώσεις κάτι που δεν ξέρεις! Στα σχολειά μας μιλάμε
για ακαδημαϊκή θεολογία, για κάτι δηλαδή που δεν έχει καμία σχέση με τη
ζωή!
Οι παπάδες μας δεν ξέρουν να λένε καλημέρα, δεν το μάθανε ποτέ,
πουθενά, παρά μόνο για τις δύο φύσεις, πράγματα αποκομμένα από την
εμπειρία
Ποια κατεύθυνση πρέπει να πάρει η Θεολογία;
Κάποτε, με κάλεσαν στο πανεπιστήμιο για να κάνω μια εισαγωγή στην
Ποιμαντική και, βέβαια, είπα αυτό το στοιχειώδες. Κάποιοι, λοιπόν,
θεώρησαν ότι τους έβρισα. Ωστόσο πρέπει να κάνουμε τον εξής διαχωρισμό:
άλλο η ποιμαντική ιστορία και άλλο η ποιμαντική. Έμεινα στην Αμερική 14
χρόνια. Οι αιρετικοί –κατά τα άλλα– προτεστάντες έχουν καθιερώσει την
εκπαίδευση του ποιμένα όπως αυτή του χειρουργού. Πού γίνεται η
εκπαίδευση του χειρουργού; Στην αίθουσα διδασκαλίας; Αν δεν έχεις πιάσει
νυστέρι στο χέρι σου, μπορείς να λες ότι είσαι χειρουργός ή, ακόμη
χειρότερα, μπορείς να διδάσκεις; Ο Χριστιανισμός είναι τρόπος ζωής, δεν
είναι ακαδημαϊκή θεωρία. Αν εγώ, δηλαδή, ως καθηγητής, πάω στη δημόσια
εκπαίδευση και έχω έναν μαθητή που δεν μπορεί να αποστηθίσει, ανάλογα
πρέπει να τον αξιολογήσω. Αλλά η μητέρα αυτού του μαθητή τού δίνει ένα
κομμάτι ψωμί και, όταν εκείνος πάει στο σχολείο, το κάνει 10 μερίδες και
το μοιράζεται. Κι έρχεται ένας άλλος μαθητής, που είναι νάρκισσος,
αποστηθίζει θαυμάσια και τον βαθμολογώ με άριστα. Έτσι, λοιπόν,
μαθαίνεται ο τρόπος ζωής που δίδαξε ο Ιησούς Χριστός; Δεν υπάρχει
αποτελεσματικότερος τρόπος υπονόμευσης της Εκκλησίας από αυτόν…
Αναφορικά με τη συζήτηση για το μάθημα των Θρησκευτικών ποια είναι η άποψή σας;
Είναι πλήρης αποτυχία. Δεν καταστρέφει την Εκκλησία τίποτα πιο
αποτελεσματικά από το μάθημα των Θρησκευτικών. Ο θεολόγος είναι ο
άνθρωπος της καρπαζιάς και η πλειονότητά τους δεν έχει εκκλησιαστικά
βιώματα. Η μεγαλύτερη φάρσα είναι οι λεγόμενοι θεολόγοι της δημόσιας
εκπαίδευσης. Τι σχέση έχουν αυτοί οι άνθρωποι με την Εκκλησία; Μπήκαν οι
περισσότεροι στη θεολογική σχολή για να πάρουν ένα πτυχίο
πανεπιστημίου, επειδή δεν μπόρεσαν να το πάρουν από τη σχολή της
επιλογής τους. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν καμία σχέση με την
Εκκλησία!
Δεν καταστρέφει την Εκκλησία τίποτα πιο αποτελεσματικά από το μάθημα
των Θρησκευτικών. Ο θεολόγος είναι ο άνθρωπος της καρπαζιάς και η
πλειονότητά τους δεν έχει εκκλησιαστικά βιώματα
Πώς έφτασε ο τόπος σε αυτό το σημείο;
Για εμένα, η συμφορά δεν έρχεται απέξω, αλλά από μέσα. Η ελληνική
οικογένεια είναι ένα φυτώριο ψυχοπαθολογίας. Εκεί βρίσκονται τα
προβλήματά μας, πουθενά αλλού. Ο γάμος συνήθως γίνεται από σκοπιμότητα
κι όχι από έρωτα. Αλλά, όπως λέει ο Χρυσόστομος, η ανάγκη της κοινωνίας
και της ένωσης με έναν άλλο άνθρωπο μετριέται με το είναι, δηλαδή στο
«εν τη ενώσει το είναι έχουμε», όχι με κάτι άλλο. Αλλιώς δεν υπάρχουμε,
είμαστε ανύπαρκτοι. Ασφαλώς θα έχετε ακούσει την έκφραση «Ο γάμος
σκοτώνει τον έρωτα» και κάτι άλλο: «Όταν ο γάμος δεν έχει έρωτα, τότε
γίνεται έρωτας χωρίς γάμο». Οι σύζυγοι αναζητούν τρόπους για να καλύψουν
την ερωτική τους ανάγκη. Το συνηθέστερο συμβάν είναι η σύζυγος να
«ερωτευθεί» τον γιο, να προσκολληθεί δηλαδή σε αυτόν και να τον
ευνουχίσει. Με ποιο τρόπο; Του παρέχει τα πάντα, ανέχεται όλες τις
παραξενιές του, του κάνει του κόσμου τα χατίρια και έτσι τον εξασφαλίζει
για τον εαυτό της. Αλλά, στα αλήθεια, τι σημαίνει αυτή η «εξασφάλιση»;
Aκόμη και σήμερα, o νους του γονιού είναι στο να επιδιώκει να
εξασφαλίσει τον διορισμό του παιδιού του στο Δημόσιο, σαν κηφήνα, χωρίς
δηλαδή καμία αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Δεν έχουν αντιληφθεί οι
γονείς ότι κάνουν τα παιδιά τους επαίτες. Λένε το ανατριχιαστικό «Να μη
λείψει τίποτα του παιδιού», ενώ στην πραγματικότητα αυτό ισοδυναμεί με
πλήρη καταστροφή. Ο άνθρωπος που μεγαλώνει με το να μην αντιμετωπίζει
καμία δυσκολία τι θα απογίνει; Η δυσκολία είναι μια ευκαιρία ανάπτυξης,
όπως όταν χρησιμοποιείς τους μυώνες σου για να μην πεθάνουν. Η στέρηση
είναι ευλογία.
Η ελληνική οικογένεια είναι ένα φυτώριο ψυχοπαθολογίας. Εκεί
βρίσκονται τα προβλήματά μας, πουθενά αλλού. Ο γάμος συνήθως γίνεται από
σκοπιμότητα κι όχι από έρωτα
Πώς γίνεται κάποιος ποιμένας;
Κοιτάξτε, για να είσαι ποιμένας, δεν γίνεται να μην έχεις κάνει πρώτα
δουλειά με τον εαυτό σου. Αν δεν ξέρεις τις προκαταλήψεις σου, τις
ανασφάλειες και τον κόσμο εντός σου. Ξέρετε, ένας πατέρας της Εκκλησίας
λέει ότι εκείνος που έχει αυτογνωσία γίνεται ταπεινός. Πώς γίνεται
κανείς ταπεινός; Αποκτώντας ουσιαστική αυτογνωσία και ανακαλύπτοντας ότι
ο άνθρωπος είναι δισυπόστατος: ένας συνδυασμός μεγαλείου και φρίκης.
Καμία εξαίρεση σε αυτό. Δεν υπάρχουν άμεμπτοι άνθρωποι! Η Παλαιά Διαθήκη
λέει: «Ουδείς καθαρός από ρύπου, ακόμη κι αν είναι μίας ημέρας η ζωή
αυτού». Αυτό επανέλαβε και ο Παύλος. Επομένως, κάθε άνθρωπος έχει
προκαταλήψεις, ανασφάλειες και αυτές καθορίζουν ένα πολύ μεγάλο μέρος
της στάσης του στη ζωή. Ο Νείλος ο ασκητής λέει χαρακτηριστικά: «Ο
Διάβολος δεν έχει καμιάν αντίρρηση για ό,τι κάνουν οι άνθρωποι για τη
σωτηρία της ψυχής τους, μελέτη των Γραφών, νηστείες, προσευχές… Μέχρι να
δει τα κίνητρα». Ο άνθρωπος που δεν έχει αυτογνωσία και προσωπική
καλλιέργεια είναι επικίνδυνος και για τον εαυτό του και για τους άλλους.
Δεν μπορείς να περιμένεις τίποτα! Σήμερα η ιεροσύνη δεν είναι αυτό που
έκανε ο Χριστός! Ήρθε να δείξει στους ανθρώπους πώς να ζουν για να ζουν
καλά. Να έχουν τη χαρά την σφετέραν πεπληρωμένη, «ίνα ζωήν έχωσιν και
περισσόν έχωσιν. Γι’ αυτό ήρθε. Αλλά όταν περιβλήθηκε την ανθρώπινη
φύση, ήξερε τι σήμαινε να είσαι άνθρωπος, τις πραγματικές του ανάγκες.
Ήξερε πώς καλύπτονται αυτές και πώς να βοηθήσει κάποιον να καταλάβει
ποιες είναι.
Τι είναι οι τζιχαντιστές; Ερωτικά αποστερημένοι άνθρωποι, οι οποίοι
ζουν σε ένα καθεστώς που έχει καταγγείλει τον έρωτα. Ο έρωτας είναι μια
βασική ανθρώπινη ανάγκη, είναι η κοινωνία και η ένωση με τον άλλο
Έχετε δουλέψει με νέους ιερείς. Η εμπειρία σας τι λέει;
Συνήθως οι παπάδες μάς ρωτάνε για τα σαρκικά. Πώς ο πνευματικός και ο
εξομολόγος, όταν πας να εξομολογηθείς, σε ρωτούν μόνο για τα σαρκικά;
Καμία γνώση του τι είναι ο έρωτας! Οι άνθρωποι που προσπαθούν να
δείχνουν στον άνθρωπο πώς να ζει για να σωθεί δεν ξέρουνε τι έχουνε στον
νου τους όταν λένε έρωτας, παρά μόνο την αυτονόμηση των γεννητικών
οργάνων, που τη λένε σεξουαλικότητα. Μιλάνε για πορνεία, λέξη που στο
Ευαγγέλιο σημαίνει «επίσκεψη στην πόρνη, το να κάνεις έρωτα με μια
πόρνη». Δεν είναι οι προγαμιαίες σχέσεις. Δεν υπήρχαν τέτοια πράγματα
την εποχή του Χριστού. Τη γυναίκα σου τη γνώριζες την ημέρα του γάμου.
Εμείς, λοιπόν, φαίνεται να έχουμε εντελώς παραμορφώσει τη χριστιανική
πρόταση, την πρόταση του Ιησού Χριστού. Οτιδήποτε συμβαίνει στη διεθνή
σκηνή, αυτό που ζούμε ως παγκόσμια κόλαση, δείχνει ότι δεν έχουμε σωστό
προσανατολισμό. Δεν προσπαθούμε να ζούμε με έναν τρόπο που να είναι
λειτουργικός. Τι είναι οι τζιχαντιστές; Ερωτικά αποστερημένοι άνθρωποι,
οι οποίοι ζουν σε ένα καθεστώς που έχει καταγγείλει τον έρωτα. Ο έρωτας
είναι μια βασική ανθρώπινη ανάγκη, είναι η κοινωνία και η ένωση με τον
άλλο. Ο όλος άνθρωπος με τον όλο άνθρωπο.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο πατέρας Φιλόθεος Φάρος δίδαξε στα τέλη της δεκαετίας του ’60
Ποιμαντική Ψυχολογία στο
Κολέγιο του Τιμίου Σταυρού, στη Βοστώνη.
Υπηρέτησε στο νοσοκομείο «J.B. Thomas Day Care», παρέχοντας υποστήριξη
σε νεαρά ζευγάρια τα παιδιά των οποίων αντιμετώπιζαν σοβαρές ασθένειες,
ενώ εργάστηκε και ως προϊστάμενος του Τμήματος Οικογενειακής Στήριξης
στην πρότυπη ψυχιατρική κλινική «Human Resource Institute» της Βοστώνης.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1976, ασχολήθηκε συστηματικά με
το συγγραφικό έργο, καθώς επίσης, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90,
με το Συμβουλευτικό Κέντρο Νεότητας της Αρχιεπισκοπής Αθηνών.
