Η Οικονομική ακτινογραφία της Σαουδικής Αραβίας και το γεωπολιτικό μέλλον της χώρας

Του Αθανάσιου Πίτατζη
Στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε διεξοδικά την οικονομία της Σαουδικής Αραβίας και πως το οικονομικό της μέλλον συνδέεται με το γεωπολιτικό της μέλλον, αλλά φυσικά και με την ενεργειακή της στρατηγική. Εξάρτηση από το πετρέλαι...

capital.gr - Σάββατο, 9 Ιανουαρίου 2016

Συνέχεια στην πηγή...

Του Αθανάσιου Πίτατζη

Στο σημερινό άρθρο θα αναλύσουμε διεξοδικά την οικονομία της Σαουδικής Αραβίας και πως το οικονομικό της μέλλον συνδέεται με το γεωπολιτικό της μέλλον, αλλά φυσικά και με την ενεργειακή της στρατηγική. 

Εξάρτηση από το πετρέλαιο και τις δημόσιες δαπάνες

Η εξάρτηση του προϋπολογισμού  της Σαουδικής Αραβίας από τα έσοδα από το πετρέλαιο ανέρχεται κοντά στο 90% του συνόλου του προϋπολογισμού της. Αυτό σημαίνει ότι χώρα εξαρτάται απόλυτα από τις παγκόσμιες τιμές πετρελαίου.

Πίνακας με την εξάρτηση της Σαουδικής οικονομίας στα έσοδα από το Πετρέλαιο,
Πηγή: Διεθνές, Νομισματικό Ταμείο, Οκτώβριος 2015.  

Πίνακας εξάρτησης του εξωτερικού χρέους της Σαουδικής Αραβίας σε σχέση με τις παγκόσμιες τιμές πετρελαίου, Πηγή: Διεθνές, Νομισματικό Ταμείο, Οκτώβριος 2015  

Παρατηρώντας τα δύο προηγούμενα διαγράμματα για την οικονομία της Σαουδικής Αραβίας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα: 

• Στην εμφανή εξάρτηση του εξωτερικού χρέους της Σαουδικής Αραβίας σε σχέση με τις παγκόσμιες τιμές πετρελαίου

• Στην άμεση ανάγκη εφαρμογής μεταρρυθμίσεων στην οικονομία της χώρας που θα την οδηγήσουν μελλοντικά στην μερική απεξάρτησή της από τα έσοδα από το πετρέλαιο

• Η χώρα μπορεί να αντέξει λογικά για πολλά χρόνια χαμηλές τιμές πετρελαίου αν αναλογιστεί κανείς ότι έχει χαμηλό δημόσιο χρέος άρα μπορεί να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές και τα συναλλαγματικά αποθεματικά της ξεπερνούν σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια.
Βέβαια θα πρέπει να υπολογίσουμε στην ανάλυση μας όσον αφορά την μελλοντική οικονομική κατάσταση της Σαουδικής Αραβίας σε περίοδο χαμηλό τιμών κατά το πόσο θα αντέξει η χώρα τους παρακάτω παράγοντες:

• Πόσο θα διαρκέσουν οι χαμηλές τιμές πετρελαίου και για ποσό θα συνεχίσει η Σαουδική Αραβία την ενεργειακή στρατηγική της με αυξημένη παραγωγή πετρελαίου για να κρατήσει το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου οδηγώντας σε χρεωκοπία παραγωγούς με υψηλότερο κόστος παραγωγής πετρελαίου όπως το σχιστολιθικό πετρέλαιο στην Αμερική

• Η διένεξη στην Υεμένη και η γεωπολιτική διαμάχη με το Ιράν. Η διαμάχη στην Υεμένη έχει κοστίσει στην Σαουδική Αραβία μέχρι το τέλος του 2015 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις του Σαουδάραβα υπουργού Οικονομικών που έγιναν στις 28 Δεκεμβρίου.

Χάρτης διαχωρισμού Σουνιτών (κόκκινο χρώμα) και Σιιτών Μουσουλμάνων (μπλε χρώμα) , Πηγή: New York Times 

Σύμφωνα με τον παραπάνω χάρτη είναι εμφανές ότι μια γεωπολιτική διαμάχη για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη σε Συρία, Ιράκ και Υεμένη ανάμεσα στην Σαουδική Αραβία και το Ιράν μπορεί να οδηγήσει το βασίλειο στην χρεοκοπία πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αναμένεται. 

• Θα μειώσει η Σαουδική Αραβία τις στρατιωτικές τις δαπάνες; Για να δώσουμε μια έκταση των στρατιωτικών της δαπανών θα αναφέρουμε μόνο ότι σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία το βασίλειο αγόρασε στρατιωτικό εξοπλισμό από τις ΗΠΑ αξίας 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τον Οκτώβριο του 2010 μέχρι τον Ιούλιο του 2015 (τα στοιχεία αυτά απορρέουν από  επίσημη έκθεση του Κογκρέσου των ΗΠΑ που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2015). Τέλος είναι τρίτη χώρα στον κόσμο σε εξοπλιστικές δαπάνες για το 2014 σύμφωνα με το Διεθνές ινστιτούτο για στρατηγικές μελέτες (IISS, https://www.iiss.org/en ).

Σοσιαλιστικού τύπου οικονομία 

Διαγράμματα για την ποσοτική αύξηση των εισοδημάτων των Σουδανικών νοικοκυριών για την δεκαετία 2004-2013, Πηγή:McKinsey Global Institute (MGI), December 2015, SAUDI ARABIA BEYOND OIL: THE INVESTMENT AND PRODUCTIVITY TRANSFORMATION

Είναι εμφανές από το παραπάνω διάγραμμα ότι η αύξηση των εισοδημάτων των Σαουδαράβων κατοίκων ήταν σημαντική τα τελευταία χρόνια λόγω των υψηλών τιμών πετρελαίου. Επίσης σύμφωνα με τα στοιχεία, τουλάχιστον το 90% αυτής της αύξησης προέρχεται από τον δημόσιες δαπάνες. Κάτι που πλέον θα είναι δύσκολο να συντηρηθεί λόγω των χαμηλών τιμών πετρελαίου. Αυτό θα θέσει σίγουρα εκβιαστικά διλήμματα στην ηγεσία της χώρας και σίγουρα θα προκαλέσει μακροπρόθεσμα κοινωνικές αντιδράσεις. Όλο αυτό το εκρηκτικό μείγμα θα θέσει το στρατηγικό ερώτημα στην ηγεσία της χώρας κοινωνική σταθερότητα vs περιφερειακής γεωπολιτικής υπερδύναμης.  

Ακόμη, η επιδότηση των τιμών των καυσίμων για να είναι χαμηλές, είναι ένα σκέλος που εξηγεί το μεγάλο έλλειμμα του προϋπολογισμού της Σαουδικής Αραβίας. Για αυτό το λόγο, τα τελευταία οικονομικά μέτρα που πήρε η χώρα προβλέπουν αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων, ηλεκτρισμού και του νερού. 

Κατανομή Σαουδαράβων και ξένων εργαζομένων ανά το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και ανάλογα με τον μηνιαίο μισθό για το οικονομικό έτος 2014, Πηγή: McKinsey Global Institute (MGI), December 2015, SAUDI ARABIA BEYOND OIL: THE INVESTMENT AND PRODUCTIVITY TRANSFORMATION

Από το παραπάνω διάγραμμα είναι εμφανές ότι ένα μεγάλο μέρος των Σαουδαράβων υπηκόων απασχολείται από το κράτος με υψηλούς μισθούς κυρίως στους τομείς της εκπαίδευσης, της άμυνας, της υγείας και γενικά των δημοσίων υπηρεσιών. Ένα μοντέλο που μοιάζει αρκετά με το ελληνικό, το οποίο όμως είναι μη βιώσιμο σε ένα παρατεταμένο περιβάλλον χαμηλών τιμών πετρελαίου.  

Αναγκαίες μεταρρυθμίσεις – Οικονομική Ανάπτυξη – Αλλαγή οικονομικού μοντέλου με ορίζοντα το 2030

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση από το McKinsey Global Institute (MGI) του Δεκεμβρίου του 2015 για τον μετασχηματισμό της Σαουδικής οικονομίας προκύπτουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία. Με βάση λοιπόν την έκθεση για να διπλασιάσει η Σαουδική Αραβία την Οικονομία της που είναι σήμερα περίπου στα 800 δισεκατομμύρια δολάρια και για να δημιουργήσει 6 εκατομμύρια καινούργιες θέσεις εργασίας για τους κατοίκους της μέχρι το 2030 θα πρέπει να επενδυθούν 4 τρισεκατομμύρια δολάρια από τον ιδιωτικό τομέα της χώρας κυρίως σε 8 συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας. Αυτοί είναι:

• Τουρισμός
• Λιανικό και χονδρικό εμπόριο
• Ορυκτά υλικά και μέταλλα όπως ο χρυσός και ο χαλκός, η χώρα διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα και από τα δύο
• Προηγμένη μεταποίηση – βιομηχανική παραγωγή
• Τραπεζικό και χρηματοοικονομικό τομέα
• Κατασκευές
• Πετροχημικός τομέας
• Υπηρεσίες υγείας

Η συμβολή των 8 τομέων της οικονομίας που μπορούν να διαφοροποιήσουν την οικονομία της Σαουδικής Αραβίας μέχρι το 2030, Πηγή: McKinsey Global Institute (MGI), December 2015, SAUDI ARABIA BEYOND OIL: THE INVESTMENT AND PRODUCTIVITY TRANSFORMATION

Γεωπολιτικό μέλλον της Σαουδικής Αραβίας μέχρι το 2030 

Οι γεωπολιτικοί στόχοι της Σαουδικής Αραβίας θα εξαρτηθούν από πολλούς παράγοντες αλλά κυρίως από το αν θα καταφέρει σαν κράτος να επιβιώσει οικονομικά και κοινωνικά μέχρι να μετασχηματιστεί σε μια οικονομία όχι τόσο εξαρτημένη από τα έσοδα από τον πετρελαϊκό της τομέα.  Η μετάβαση αυτή έχει πολλούς κινδύνους και προκλήσεις. Η πιο προφανής είναι η εσωτερική αναταραχή στην χώρα ή ακόμη και η χρεωκοπία, κάτι που θα την έκανε μια καινούργια Συρία με συνέπεια την εκτόξευση των τιμών φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό το τελευταίο σενάριο παίζει πολύ δυνατά τον τελευταίο καιρό, ενώ οι χώρες που θα επωφελούνταν από αυτό είναι:

• Ρωσία, χώρα παραγωγός Πετρελαίου και φυσικού αερίου
• Iράν, χώρα παραγωγός Πετρελαίου και φυσικού αερίου και αντίπαλος της Σαουδικής Αραβίας για το ποιος θα επικρατήσει στον Αραβικό κόλπο
• Πολλά μέλη του OPEC (Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγών Κρατών)
• ΗΠΑ, γιατί η Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής θα μπορούσαν να καλύψουν τις εισαγωγές τους από το Ιράν (τον νέο σύμμαχο τους στην περιοχή κατά πολλούς), την Νιγηρία, το Μεξικό, την Βενεζουέλα και τον Καναδά. Επίσης οι υψηλές τιμές πετρελαίου θα επέτρεπαν στην σχιστολιθική βιομηχανία των ΗΠΑ να συνεχίσουν την κερδοφόρα λειτουργία τους αυξάνοντας έτσι την ενεργειακή ασφάλεια των ΗΠΑ. Ακόμη, αν η Σαουδική Αραβία έκοβε μεγάλο μέρος της παραγωγής υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για την Κίνα, η οποία δεν θα μπορεί να εισάγει όσα καύσιμα χρειάζεται, κάτι που θα μπορούσε να μειώσει την ανάπτυξη της. Είναι γνωστό ότι όποιος ελέγχει την ποσότητα ενέργειας που μπορεί να διαθέσει σε μια χώρα ελέγχει και τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξ¨ης της σε μεγάλο βαθμό. Η όλη κατάσταση θα έδινε ένα τρομερό διαπραγματευτικό όπλο στις ΗΠΑ σε σχέση με την Κίνα, γιατί θα μπορούσαν να της παρέχουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο σε αντάλλαγμα την προμήθεια σπάνιων γαιών, στον οποίο τομέα η Κίνα έχει 95% μονοπώλιο επί της ετήσιας παραγωγής τους. Οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, της  ηλιακής ενέργειας και στον στρατιωτικό τομέα ευρύτατα, οπότε είναι πολύ σημαντικά για την αμερικανική οικονομία. Τέλος σε ένα περιβάλλον υψηλών τιμών οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να συνεχίσουν το πρόγραμμα ανάπτυξης εξορύξεων υδριτών μεθανίου πιο εύκολα. ( πληροφορίες για τους υδρίτες μεθανίου. 

Το μέλλον της Σαουδικής Αραβίας φαντάζει πολύ δυσοίωνο αν συνεχίσει την ίδια ενεργειακή, οικονομική, και γεωστρατηγική πολιτική χωρίς να προσαρμοστεί στα νέα παγκόσμια γεωπολιτικά δεδομένα. 

* Ο Αθανάσιος Πίτατζης (Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης με Μεταπτυχιακό στην Τεχνολογία Φυσικού Αερίου και Πετρελαίου, Μέλος του Greek Energy Forum. Το Greek Energy Forum είναι σύνδεσμος Ελλήνων και Κυπρίων επαγγελματιών στο χώρο της ενέργειας. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αποκλειστικά προσωπικές και δεν αντανακλούν τις απόψεις του συνόλου του Forum ή τις επιχειρήσεις που απασχολούν τους συγγραφείς.